W poprzednim artykule szczegółowo wyjaśniłam Ci kim jest osoba niepełnoletnia (małoletnia, nieletnia, młodociana). Dziś skupię się na ich zatrudnianiu przy pracach sezonowych, dorywczych czy wakacyjnych, omówię umowy i sposoby ich zawierania. Praca w wakacje – część 2: umowy … Zaczynamy 🙂

Pracownikiem, który chce pracować w wakacje, może być zarówno osoba pełnoletnia, jak również osoba niepełnoletnia czyli małoletnia lub młodociana. Z zasady wiemy w jaki sposób zatrudnić osoby pełnoletnie, bowiem wytyczne w tym zakresie są nam wszystkim powszechnie znane. Problem jawi się w momencie, kiedy chcemy przyjąć do pracy osoby niepełnoletnie czyli małoletnie (dzieci) lub młodociane (młodzież). Często słyszę pytanie: jak to zrobić? Postanowiłam na nie odpowiedzieć. W tym artykule dowiesz się, jakie są dostępne możliwości i jak to poprawnie zrobić.

Powierzając niepełnoletnim wykonywanie prac, jesteś zobowiązany do przeanalizowania, jaki typ zatrudnienia będzie w danej sytuacji odpowiedni. Wszystko uzależnione jest od warunków, jakich wymaga dany rodzaj pracy, który proponujesz a mianowicie:

jeśli praca odbywać się będzie na zasadach podporządkowania, w wyznaczonych godzinach pracy czyli w warunkach typowych dla stosunku pracy, wówczas z takim niepełnoletnim (małoletnim, młodocianym) zawierasz standardową umowę o pracę;
jeśli praca odbywać się będzie na innych zasadach czyli w warunkach typowych dla innych stosunków pracy, wówczas to w każdym takim innym przypadku z takim niepełnoletnim (małoletnim, młodocianym) zawierasz umowę cywilnoprawną (zlecenie, o dzieło).

W obu w/w przypadkach konieczna jest zgoda przedstawiciela ustawowego (szczegółowy opis niżej), którą musisz pozyskać, bowiem niepełnoletni nie mają pełnej zdolności do czynności prawnych (poza wyjątkami opisanymi niżej), a zatem również do podpisywania umów. Istotnym jest też fakt, że zawarta przez Ciebie z młodocianym umowa o pracę oznacza konieczność zrobienia przez młodocianego wstępnych badań lekarskich przed jego przyjęciem do pracy. Takiemu pracownikowi musisz również zapewnić przeszkolenie w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy.

Z w/w zapisu wynika zatem, że przedsiębiorca może zatrudnić osobę niepełnoletnią, zarówno małoletnią (dzieci), jak i młodocianą (młodzież), do prac sezonowych na podstawie umowy cywilnoprawnej czyli:

na umowę zlecenie lub
na umowę o dzieło.

Aby jednak tak się stało, musi wypełnić warunki, jakie nakłada na niego ustawa.

Umowy cywilnoprawne z niepełnoletnimi – małoletnimi

W rozumieniu przepisów Kodeksu Cywilnego małoletni to osoba, która ukończyła 13 lat, ale nie ukończyła lat 18. Taka osoba może skorzystać z możliwości zatrudnienia na podstawie umowy cywilnoprawnej czyli umowy zlecenia lub umowy o dzieło, o czym mówiłam wyżej.

Wykonywanie prac lub podejmowanie innych zajęć zarobkowych przez małoletnich (dzieci do ukończenia 15 lat) może odbywać się wyłącznie w okolicznościach ściśle wskazanych w Kodeksie Pracy – art. 304 § 5. Decydujące znaczenie ma tutaj charakter prowadzonej przez Ciebie działalności gospodarczej. Dla małoletnich, czyli osób do ukończenia 15 lat, praca, w tym także na podstawie umowy cywilnoprawnej jest możliwa, po zaistnieniu łącznie trzech przesłanek. Są nimi:

Warunek pierwszy – zgodnie z zapisem art. 304 § 5 Kodeksu Pracy małoletni, który nie ukończył 15 roku życia, może zostać zatrudniony przez podmiot prowadzący działalność:

kulturalną,
artystyczną,
sportową,
reklamową.

Podkreślę tutaj następujący fakt, a mianowicie to, że w/w przepis mówi o dzieciach, które nie ukończyły 15 lat i dodatkowo nie określa dolnej granicy wieku. Oznacza to, że z przepisów tych najczęściej korzystają teatry i agencje reklamowe, bowiem to one najczęściej występują o takie zezwolenia, gdyż zazwyczaj zatrudniają małoletnich w reklamach lub w przedstawieniach.

Warunek drugi – przed zatrudnieniem małoletniego musisz uzyskać zgodę przedstawiciela ustawowego danego małoletniego, a zatem rodzica lub prawnego opiekuna dziecka. Zgoda przedstawiciela ustawowego takiej osoby na zawarcie umowy cywilnoprawnej nie jest wymagana tylko wówczas, gdy z ważnych powodów osoba małoletnia wcześniej uzyskuje pełną zdolność do czynności prawnych (np. zawarła związek małżeński).

Ważne! Zgoda przedstawiciela osoby małoletniej nie musisz mieć w formie pisemnej. Wystarczy, że będziesz miał ją wyrażoną przez jakiekolwiek zachowanie przedstawiciela w sposób dostatecznie ją uzasadniający. Do celów dowodowych zalecam jednak pisemną formę zgody.

Warunek trzeci – przed zatrudnieniem małoletniego musisz uzyskać zezwolenie na jego zatrudnienie wydane przez właściwego inspektora pracy. Ubiegając się o nie koniecznie załącz do wniosku następujące dokumenty:

pisemną zgodę przedstawiciela ustawowego (rodzica lub prawnego opiekuna) na zarobkowanie dziecka,
opinię poradni psychologiczno-pedagogicznej dotyczącą braku przeciwwskazań do wykonywania przez dziecko pracy lub innych zajęć zarobkowych,
orzeczenie lekarza stwierdzającego brak przeciwwskazań do wykonywania przez dziecko pracy lub innych zajęć zarobkowych,
opinię dyrektora szkoły, do której uczęszcza dziecko, dotyczącą możliwości wypełniania przez dziecko obowiązku szkolnego w czasie wykonywania przez nie pracy lub innych zajęć zarobkowych – jeżeli dziecko podlega obowiązkowi szkolnemu.

Właściwy inspektor pracy może odmówić Ci wydania takiego zezwolenia, jeżeli stwierdzi, że wykonywana praca lub inne zajęcia zarobkowe mogłyby spowodować u niepełnoletniego:

zagrożenie dla życia, zdrowia i jego rozwoju psychofizycznego lub
zagrożenie dla wypełniania przez niego obowiązku szkolnego.

Właściwy inspektor pracy może cofnąć wydane Ci zezwolenie w dwóch sytuacjach:

Zezwolenie lub odmowa jest wydawane w drodze decyzji administracyjnej.

na wniosek przedstawiciela ustawowego (rodzica lub prawnego opiekuna) bez względu na jego zasadność oraz
z urzędu, jeżeli właściwy inspektor stwierdzi, że warunki pracy dziecka nie odpowiadają warunkom określonym w wydanym zezwoleniu.

Ważne! Kto bez zezwolenia właściwego inspektora pracy dopuszcza do wykonywania pracy lub innych zajęć zarobkowych przez dziecko do ukończenia przez nie 15 roku życia podlega karze grzywny od 1.000,00 zł do 30.000,00 zł.

W 2017 roku inspektorzy pracy wydali 3.613 zezwoleń na wykonywanie pracy lub innych zajęć zarobkowych przez dzieci. W 14 przypadkach odmówili wydania takiego zezwolenia.

Umowy cywilnoprawne z niepełnoletnimi – młodocianymi

Wykonywanie prac lub podejmowanie innych zajęć zarobkowych przez młodocianych (młodzież między ukończonym 15. rokiem życia a 18. rokiem życia) również może odbywać się wyłącznie w okolicznościach ściśle wskazanych w Kodeksie Pracy – art. 200¹ Kodeksu Pracy. Osoby młodociane mogą być zatrudnione na podstawie umowy cywilnoprawnej, a po ukończeniu 16 lat na podstawie umowy o pracę ale wyłącznie do wykonywania prac lekkich. Prace te nie mogą:

powodować zagrożenia dla zdrowia, życia i rozwoju psychofizycznego młodocianego, a także
nie mogą utrudniać młodocianemu wypełniania obowiązku szkolnego oraz
wykonywana przez młodocianego praca lekka nie należy do wykazu prac wzbronionych osobom młodocianym.

Przy zatrudnianiu młodocianych, którzy mają więcej niż 15 lat i mniej niż 18 lat powinieneś mieć na względzie zapisy Rozporządzenia Rady Ministrów z 24 sierpnia 2004 roku w sprawie wykazu prac wzbronionych młodocianym i warunków ich zatrudniania przy niektórych z tych prac, które określa do jakich obowiązków nie można zatrudniać takich pracowników. Wykaz prac lekkich sporządzasz sam jako pracodawca i uwzględniasz w nim występujące u siebie warunki pracy i stanowisko oraz warunki w/w rozporządzenia. Treść tak sporządzonego wykazu prac lekkich musisz przekazać do akceptacji lekarzowi medycyny pracy i jednocześnie skierować go do zatwierdzenia do właściwego okręgowego inspektora pracy.

Ważne! Przed dopuszczeniem do pracy jako pracodawca masz obowiązek zapoznać swojego młodocianego z wykazem prac lekkich. Pracodawca, który nie przestrzega przepisów dotyczących zatrudniania pracowników młodocianych popełnia wykroczenie. Mimo generalnego zakazu, przy pracach lekkich, określonych w w/w sposób, można zatrudniać osoby małoletnie, czyli mające mniej niż 15 lat.

To, jakie prace możemy nazwać pracami lekkimi, szczegółowo omówimy w kolejnym artykule.

Druk umowy cywilnoprawnej

Poniżej zamieszczamy wzór umowy zlecenia do pobrania na zatrudnienie młodocianego:

Wzór umowy zlecenia z osobą niepełnoletnią

Publikacje prasowe i medialne

Państwowa Inspekcja Pracy przygotowała publikacje w formie papierowej czyli ulotki oraz w formie nagrań. Jedną i drugą formę przekazu zaprezentuję Ci w każdej naszej tematycznej części.